Stap voorwaarts of terug bij af? 

Een veelgehoorde uitspraak in de verslavingszorg is dat een terugval hoort bij verslaving. “Ja,” zegt Jolien Jongeling, verpleegkundig specialist in Almelo volmondig. “Het hoort er helaas bij. Het is onderdeel van het verslavingsprobleem. Wat heel vervelend voor een cliënt kan zijn, heeft ook een functie. Het kan mensen inzicht geven in hoe het werkt in hun verslavingsbrein. Uit mijn ervaring blijkt dat het een leerzaam effect kan hebben. Cliënten hebben niet altijd inzicht in waarom ze iets wel of niet gebruiken. En op het moment van terugval, net als ze denken dat het goed gaat, kan die terugval confronterend zijn, maar ook heel lastig.”

Heb je het idee dat cliënten een terugval ook als leerzaam zien? 

“Ik heb het gevoel dat er tijd voor nodig is. Vaak komt dit achteraf. Soms zie je mensen die zichzelf voor de kop slaan en het als falen zien. Ze ervaren de terugval als een bevestiging dat ze het toch niet kunnen en willen het erbij laten zitten.”

Wat is jouw ervaring, komen mensen snel met het melden van een terugval? 

“Dat is heel wisselend. Ik heb een cliënte die nu bezig is met haar derde inschrijving. We zagen allemaal dat het niet goed ging, en nu drie jaar later doet ze het goed en vraagt ze hulp. Ze kan nu beter keuzes maken voor zichzelf. Het is heel wisselend, andere cliënten zijn er heel open over, dus het zijn uitersten en alles er tussenin.”

Heb je het idee dat het de behandeling ten goede komt, als iemand de terugval direct op tafel legt bij de volgende afspraak? 

“Als je het volgens het boekje bekijkt, zal dit zo zijn. Maar ik ben ook van mening dat onze cliënten hun eigen proces doormaken. En dat er een goede tijd moet zijn om alles aan te pakken en dat cliënten de ruimte en tijd moeten krijgen om daarnaartoe te groeien. Wij kunnen van alles zeggen en vinden, maar als de cliënten dit niet zo ervaren, dan is het er nog niet. Ik kan mij goed voorstellen dat als het een tijd niet goed is gegaan met iemand, dat je dan graag wilt laten zien dat het goed gaat, ook als het niet goed gaat. Een terugval brengt soms veel schaamte met zich mee.”

Dus voorop staat dat je iemand niet veroordeelt? 

“Klopt, het belangrijkste is dat je iemand niet veroordeelt in zijn proces. Ik probeer aan alle kanten mee te laveren.”

Heb je genoeg tijd om cliënten tijd en ruimte te geven in hun proces? 

“Ik denk dat we nooit tijd genoeg hebben als ik eerlijk ben. Aan de andere kant zijn wij als team er goed in om een lange adem te hebben. Het klinkt misschien suf, maar het is wel onderdeel van onze doelgroep.  

Als wij alleen maar uit moeten gaan van onze productie, dan weet ik niet of we dan kwalitatieve zorg zouden kunnen bieden. Ik vind al dat er veel mensen buiten de boot vallen. Soms lukt het echt niet. Ik heb heel lang op de crisis-detox gewerkt. Soms werden mensen voor de vijftiende keer opgenomen. Ik heb nooit gedacht “oh men, dat jij er weer bent” Ik kon altijd bedenken hoe goed het is dat een cliënt het kan opbrengen om die stap weer te nemen. Op de crisis-detox zie je natuurlijk dagelijks mensen vooraf terugvallen. Mensen kregen het gevoel dat ze er mochten zijn en niet hoefden weg te kruipen.”

Heb je weleens het idee bij terugvallen dat jij de moed verliest? 

“Ik kan niet ontkennen dat ik nooit frustratie voel. In combinatie met andere organisaties is het lastig om met een lange adem complexe casussen te doen. Ik vind dat ik soms wel even mag uitblazen. Ik denk dat als mensen in de omgeving meer uitleg krijgen over verslaving, dat je daarmee veel voor kan zijn.  

Een cliënte gaf mij als feedback: ‘Jij benoemt altijd de goede dingen aan mij’. Dit helpt een cliënte in haar proces. Naast die terugval, zijn er altijd wel positieve zaken te melden. Bijvoorbeeld de hulp die je wel gevraagd hebt, de alcohol die je wel hebt weggegooid.”

Heb je het idee dat collega’s net zoals jij denken over terugvallen? 

“Ik heb het idee dat we allemaal die open blik hebben, los van frustraties. Dat vind ik ook het fijne aan in de verslavingszorg werken: het niet veroordelen en creatief mogen werken. Dat mensen mogen zijn wie ze zijn.”