Nicotine

Tabak wordt gemaakt uit de gedroogde bladeren van de tabaksplant (Nicotiana tabacum). De tabaksplant is een eenjarige plant. Een plant kan 18 tot 22 bladeren opleveren. Geoogste bladeren worden eerst gedroogd. De manier van drogen (in de zon of door de lucht) bepaalt mede het gehalte aan nicotine en de smaak. Gedroogd bevatten de bladeren 0,6 tot 3% nicotine.

Tabak wordt gerookt als sigaret, pijp of sigaar. Tabak valt onder de genotmiddelen. Het heeft stimulerende eigenschappen.

Als nicotine in het lichaam terecht komt, wordt het snel verspreid door het bloed. De stof komt hierbij ook in de hersenen terecht. Gemiddeld duurt het slechts 7 seconden voordat de nicotine de hersenen bereikt, maar de stof wordt voor het grootste deel ook weer snel afgebroken.

Dat nicotine zo snel opgenomen en weer afgebroken wordt, is een van de redenen dat het zo sterk verslavend is.

Download pdf Organen en Roken: wat doet roken met je lichaam?

In tabak zitten ruim 4.000 chemische stoffen, waarvan er zeker 40 kankerverwekkend zijn. De belangrijkste drie stoffen die grote problemen geven zijn: teer, koolmonoxide en nicotine. Risico’s per stof zijn onder andere:

• Teer kan leiden tot bronchitis, longemfyseem, longkanker en keel-, slokdarm- en strottenhoofdkanker.
• Koolmonoxide leidt tot verminderde conditie, aderverkalking, hartklachten (angina pectoris, hartinfarct), herseninfarct en hersenbloeding.
• Nicotine leidt tot verslaving en een verhoogde bloeddruk.

Het lijkt niet zoveel kwaad te kunnen als een ander rookt in jouw nabijheid. Maar onderzoek, onder andere van de Nederlandse Gezondheidsraad, wijst anders uit: de kans op longkanker neemt met 20% toe voor meerokers. Daarnaast neemt de kans op hart- en vaatziekten toe met 20 tot 30% voor een meeroker.

Redenen genoeg dus om anderen tegen meeroken te beschermen. Dit geldt voor volwassenen, maar in sterkere mate natuurlijk voor kinderen. Kinderen kunnen nog slechter tegen al deze schadelijke stoffen: hun longen, ogen, mond, neus en keel lopen extra risico. Het is belangrijk voor kinderen dat ze opgroeien in een rookvrije omgeving en zo weinig mogelijk worden blootgesteld aan de rook van anderen.

De beste tip om jezelf en anderen te beschermen is natuurlijk: stop met roken. Niet alleen bescherm je anderen dan tegen de gevolgen van het meeroken, maar bovendien ben je voor kinderen dan ook een goed voorbeeld. Kinderen van rokende ouders hebben een grotere kans om later zelf ook te gaan roken.

Een shisha-pen (ook wel E-shisha, electronic shisha of E-Hookah genoemd) is een verdamper in de vorm van een pen die je in allerlei kleuren en smaken kunt krijgen (onder andere cola, kersen, perzik en aardbei). De shisha-pen kun je kopen mét of zonder nicotine. Bij het inhaleren van de waterdampen komt het aroma vrij. De shisha-pen bevat (meestal) geen nicotine of teer, maar wel andere bestanddelen zoals propyleenglycol, glycerol en glycerinetriacetaat.

Gezondheidsrisico’s

De voornaamste gezondheidsschade bestaat uit irritatie van de luchtwegen (droge keel, hoesten). Dit kan al optreden na het nemen van één trekje. Effecten na langdurig gebruik kunnen op basis van de beschikbare gegevens van het RIVM nog niet worden ingeschat, mede omdat nog onvoldoende bekend is hoe consumenten de shisha-pen precies gebruiken (o.a. hoe vaak en hoe lang geïnhaleerd wordt) en of consumenten de pen langdurig zullen gebruiken. Het is niet waarschijnlijk dat bij het verdampen van propyleenglycol – een van de stoffen in de pen – kankerverwekkende stoffen vrijkomen.

Naast propyleenglycol bevat een shisha-pen ook glycerol. Ook deze stof kan irritatie van de luchtwegen veroorzaken. Hoe vaker en langduriger je de Shisha-pen gebruikt, des te groter de kans is op nadelige effecten op het luchtwegepitheel.

Verdere gevolgen

Naast de mogelijke gezondheidsrisico’s bootst het gebruik van de pen ook het roken van een sigaret na; er bestaat dus een risico dat het product de stap naar het roken van sigaretten verkleint.

Elektronische-sigaretten of e-sigaretten zijn apparaatjes op batterijen voor het toedienen van nicotine. Ze zijn ontworpen om op een vergelijkbare manier als ‘gewone’ sigaretten te worden gebruikt. De e-sigaret is bedoeld om rokers snel van nicotine te voorzien zonder hen bloot te stellen aan de vele schadelijke chemicaliën die zich in ‘gewone’ sigaretten bevinden. Door veel mensen wordt de e-sigaret gebruikt als hulpmiddel om te stoppen met roken.

Gezondheidsrisico’s

De schadelijkheid van de e-sigaret op de lange termijn is nog onbekend. Dit komt omdat de e-sigaret simpelweg nog niet lang genoeg bestaat om er langdurig onderzoek naar te kunnen doen. Er zijn wel steeds meer aanwijzingen dat de e-sigaret ook op korte termijn schade kan veroorzaken, net als de tabakssigaret.

De e-sigaret is schadelijker dan eerst werd gedacht. De damp die ingeademd wordt bij een e-sigaret kan schade veroorzaken aan de cellen aan de binnenkant van de longen. Deze cellen zorgen ervoor dat het immuunsysteem reageert als er virussen of bacteriën in de longen komen. Ook nemen ze zuurstof op. Deze cellen kunnen minder goed hun werk doen als ze beschadigd zijn. Er kan dan minder zuurstof worden opgenomen. Ook kan het immuunsysteem minder goed reageren op virussen die in de longen komen, zoals het coronavirus.

Enkele tips om anderen te beschermen tegen meeroken:

• Zet nergens asbakken neer.
• Vertel aan je bezoek dat je een rookvrij huis hebt.
• Rook altijd buiten.
• Rook niet in de auto.

De beste tip om anderen te beschermen is natuurlijk: stop met roken.

Er zijn geen duidelijke richtlijnen te geven over wat nou echt te veel is. In principe is elke sigaret er één te veel en is iedereen die rookt tot op zekere hoogte afhankelijk.

Als je 20 sigaretten per dag rookt zijn dat er 7.300 per jaar. Elk jaar.

Als je stopt met roken is het normaal dat je soms nog trek hebt in een sigaretje. Dit gevoel ontstaat doordat je lichaam zich voor gaat bereiden op nicotine in situaties waarin je meestal rookt. Of wanneer je op een andere manier aan het roken wordt herinnerd.

Om dit te kunnen begrijpen, kijken we naar het voorbeeld van het hondje van Pavlov. Pavlov was een onderzoeker die keek naar het gedrag van dieren om het gedrag van mensen beter te begrijpen. Het hondje begon te kwijlen wanneer hij een bak met voer kreeg. Het lichaam van de hond bereidde zich op die manier voor op het verwerken van voedsel. Pavlov liet een bel klinken telkens wanneer het hondje voer kreeg. Na een tijdje was de hond zover dat hij al begon te kwijlen als hij alleen al de bel hoorde. Het lichaam maakte zich klaar om het voedsel te verwerken, terwijl er in feite alleen maar een bel ging. Bij mensen werkt dit net zo.

Het lichaam bereidt zich voor op het roken van een sigaret als reactie op bepaalde prikkels. Het gevoel dat dan ontstaat, noemen we trek. Deze prikkels kunnen heel divers zijn: de geur van sigaretten, een bepaalde plek of situatie maar ze kunnen ook gekoppeld zijn aan een bepaald gevoel.

Hoe zit dat bij jou? Wanneer en waardoor ontstaat bij jou trek? Het herkennen en omgaan met trek is dus een belangrijk onderdeel van het leren om te stoppen of te minderen met roken.

Stoppen met roken levert een aanzienlijke gezondheidswinst op voor jezelf en je omgeving (meerokers). Stoppen heeft de volgende gezondheidseffecten:

• Na 20 minuten daalt de bloeddruk en hartslag;
• Na 12 uur is het niveau koolmonoxide in het bloed weer normaal;
• Na 2-12 weken is de longfunctie en bloedsomloop verbeterd;
• Na 1-9 maanden is de rokershoest weg en heeft de ex-roker meer adem;
• Na een jaar is het verhoogde risico op coronaire hartziekten gehalveerd;
• Na 5-15 jaar is het risico op een beroerte gelijk aan dat van een niet-roker;
• Na 10 jaar is het verhoogde risico op longkanker gehalveerd en het risico op andere kankersoorten verminderd;
• Na 15 jaar is het risico op hart- en vaatziekten gelijk aan dat van een niet-roker.

Stoppen met roken voor de leeftijd van 50 jaar, halveert de kans om aan roken te overlijden. Des te langer het roken geleden is, des te sterker de risico’s op aan roken gerelateerde ziekten afnemen.

Een sigaret bevat veel schadelijke stoffen, waaronder nicotine, koolmonoxide en teer.

• Nicotine wordt erg snel opgenomen in het bloed en bereikt de hersenen binnen 10 seconden. De stof zorgt voor een versnelde hartslag en een hogere bloeddruk.
• Nicotine kan de bloedvaten beschadigen en vernauwen.
• Nicotine zorgt voor het verslavende effect van roken.
• Koolmonoxide verdringt zuurstof uit het bloed, waardoor er als het ware minder plaats is voor zuurstof. Je kunt merken dat je een tekort aan zuurstof hebt doordat je conditie verslechtert: je bent sneller moe.
• Teer is de stof die de rokershoest veroorzaakt. Door teer kunnen de longen zichzelf minder goed schoonhouden omdat het teer de schoonmakers, de trilhaartjes, plakkerig maakt. Hoesten helpt om het vuil uit de longen te krijgen.

Andere schadelijke stoffen in een sigaret zijn:

• benzeen – is kankerverwekkend en mag daarom in Nederland tegenwoordig niet meer worden gebruikt in de industrie
• arsenicum – een dodelijk gif
• butaan – een brandstof voor aanstekers
• cyanide – een stof die in rattengif zit
• tolueen – een stof die plasticsoorten zacht maakt
• aceton – een verfafbijtmiddel
• cadmium – een stof die in oplaadbare batterijen zit

Om van de lichamelijke verslaving af te komen, hoef je slechts enkele dagen te stoppen. Als je stopt, treden dus ontwenningsverschijnselen op. Dit duurt enkele dagen tot maximaal een week. De eerste week kun je last krijgen van:

• zin om te roken
• sneller boos worden
• somberheid
• niet meer zo scherp zijn als normaal
• anders slapen dan normaal (slechter of juist meer slapen)
• meer dromen
• slechte concentratie
• meer hoesten en kuchen
• rusteloosheid
• verstopte darmen
• hoofdpijn, duizeligheid, een licht gevoel in je hoofd

Na de eerste week zullen de symptomen die horen bij de ontwenning afnemen. Het kan echter zo zijn, dat je het gevoel hebt dat je niet helemaal in je gewone doen bent en dat de slaapproblemen langer aanhouden.

Ontwenningsverschijnselen zijn een goed teken: het lichaam herstelt zich. De nicotine en andere stoffen verdwijnen snel uit je lichaam. Na twee à drie dagen is alle nicotine al uit je lichaam. Na maximaal een week is je lichaam niet meer verslaafd.

Maar: ook al is de nicotine na maximaal een week uit je lichaam, de behoefte aan een sigaret is dat niet. Dit is geen ontwenningsverschijnsel, maar een gewoonte: je bent jarenlang gewend geweest om in bepaalde situaties of op gezette tijden een sigaret op te steken. Dit wordt geestelijke afhankelijkheid genoemd: de vaste gewoontes en ideeën die je hebt over roken. Je kunt het idee ontwikkelen dat roken je troost kan geven of je kalmeert. Een sigaret heft echter alleen de ontwenningsverschijnselen tijdelijk op. De werkzame stoffen in de sigaret hebben echter geen kalmerend maar juist een opwekkend effect: de hartslag en bloeddruk gaan ervan omhoog.

Om een nieuwe gewoonte aan te leren – in dit geval minder of niet roken – moet je je rookgewoontes onderzoeken.

Om te kunnen veranderen is het dus belangrijk dat je eerst je rookgewoonte goed kent. Je moet weten wat je persoonlijke risico’s en valkuilen zijn. Dit ga je eerst onderzoeken:

• Risicosituaties: in welke situaties heb ik vaak zin in een sigaret?
• Risicogedachten: waarmee overtuig ik mezelf vaak om te gaan roken of om meer te gaan roken dan ik me had voorgenomen?
• Risicogevoelens: in welke stemming heb ik veel zin in roken en welke gevoelens wil ik soms onderdrukken door te roken?
• Risicogedrag: waarmee houd ik het roken in stand?

Als je je risico’s en valkuilen kent, kun je je gewoonte vervolgens doorbreken. Je moet leren voorspellen wanneer je veel zin in roken krijgt en wat je in dat geval kunt doen.

Om te kunnen stoppen met (overmatig) roken is het verstandig om die vaste, ingesleten patronen rondom je gewoonte te veranderen. Een nieuwe gewoonte aanleren kost tijd en aandacht.

Het is moeilijk te bepalen wat gemakkelijker is. Ook is het niet zomaar te zeggen wat de beste manier is. Dit verschilt per persoon. Wat je kiest, beslis je uiteindelijk zelf. Het is belangrijk dat je achter je keuze staat: dat vergroot de kans op succes. In beide gevallen kun je je in ieder geval aanmelden voor een (internet)behandeling. Je hoeft namelijk niet meteen te beslissen en kunt de keuze maken met hulp van je hulpverlener.

Direct stoppen

Je stelt een stopdatum in de nabije toekomst vast en maakt een keuze om al dan niet gebruik te maken van hulpmiddelen. Zo kan het zijn dat je graag wilt stoppen met een nicotinepleister of -kauwgom, met Zyban, acupunctuur of hypnose etc. Je hebt daarbij de mogelijkheid om een voorbereidingsplan voor jezelf te maken, zoals het maken van een afspraak met je huisarts, het inlichten van vrienden en kennissen, asbakken opruimen etc.

Stapsgewijs veranderen

Je stopt niet in één keer, maar je zult steeds meer activiteiten die je voorheen rokend deed, zonder sigaret gaan doen. Zo kan het zijn dat je altijd gewend was om te roken bij je kopje koffie ’s ochtends. Het is de bedoeling van deze methode om situaties los te gaan koppelen van het roken. Je beschrijft in de opdracht welke activiteiten in het vervolg rookvrij worden. Hierbij wordt een begin- en einddatum ingevuld. De activiteiten die je rookvrij doet, zullen steeds verder worden uitgebreid. De volgende stap is stoppen. Omdat je dan al gewend bent om niet meer alles met een sigaret te doen, is het gemis minder groot en kan het daardoor gemakkelijker zijn om het stoppen vol te houden.

Stapsgewijs afbouwen

Je bouwt volgens een vast schema het aantal sigaretten dat je rookt af. Je gaat afbouwen en op vaste tijden roken. Wanneer je een sigaret kunt roken, wordt voor je berekend binnen de opdracht. Voor deze methode zijn er twee opdrachten:

1. Stapsgewijs afbouwen: men berekent de eerste afbouwfasen voor je, tot je de helft minder rookt.
2. Afbouwen en stoppen: je kiest om verder af te bouwen en/of een stopdatum vast te stellen. Ook in deze vervolgopdracht worden er weer berekeningen gemaakt van het aantal sigaretten dat je per dag rookt en het tijdstip waarop je ze rookt. Je kunt deze laatste opdracht meerdere keren doorlopen, zodat je steeds verder kunt afbouwen.

Om je te ondersteunen bij het stoppen met roken zijn er meerdere hulpmiddelen verkrijgbaar. Deze zijn onder te verdelen in drie categorieën:

• Nicotine vervangende middelen: nicotinepleisters, -kauwgom, -zuigtabletten,
  -microtabs en –inhalators.
• Ondersteunende medicatie: Zyban, Champix en Nortrilen.
• Verder zijn er nog enkele ondersteunende behandelingen waarvan de werking weliswaar nog niet bewezen is, maar waarvan veel mensen beweren dat ze er baat bij hebben gehad: acupunctuur, softlaser therapie en zelfhulpboeken (zie leestips).

De nicotine vervangende middelen zijn verkrijgbaar bij apotheek en drogist. Lees verder voor gebruik altijd de bijsluiter. De ondersteunde medicatie is verkrijgbaar via de huisarts.

De hulp bij stoppen met roken gaat niet (meer) ten koste van het eigen risico. Dat betekent dat je elk jaar via de huisarts of een stoppen met roken –coach de hulp vergoed krijgt, en ook de eventuele ondersteunende medicatie.

Wanneer je al bij Tactus in behandeling bent kun je met je behandelaar bespreken dat je ook wilt stoppen met roken, dit wordt vergoed door de zorgverzekeraar.